Over Spinoza
Over Spinoza
Product omschrijving
Verschenen in de serie: Marginalia-reeks
Niet Erasmus maar Pierre Bayle (1647-1706) draagt de bijnaam 'filosoof van Rotterdam'. Behorend tot de vervolgde protestantse minderheid in het absolutistische Frankrijk van Lodewijk XIV vond hij in 1681 onderdak in de vrije Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden. Bayle was geen academisch filosoof, maar een 'philosophe' zoals Voltaire en Diderot. Voor een breed publiek geselde hij met zijn scherpe pen vriend en vijand. Zijn eerste grote werk draagt de onopvallende titel 'Uiteenlopende gedachten naar aanleiding van de komeet'. Niettemin is het een scherpe kritiek op het bijgeloof dat men in alle bestaande godsdiensten en levensovertuigingen kan aantreffen. Slechts weinigen staan volgens de 'philosophe' open voor een redelijk onderzoek naar de eigen vooronderstellingen. De domineeszoon Bayle spaarde ook zijn geloofsgenoten niet: iets wat zij hem niet in dank afnamen.
Het tweede werk dat Bayle beroemd maakte is de 'Dictionnaire historique et critique', een encyclopedie die voor veel verlichtingsdenkers de bijbel verving. Het omvangrijkste en meest invloedrijke artikel daarvan gaat over Spinoza. Net als de meerderheid van zijn tijdgenoten wijst Bayle veel aspecten van Spinoza's filosofie af. Hij geeft daarvoor tal van heldere argumenten, sommige subtiel en andere wat robuuster, van zowel metafyische als van religieuze aard. Toch toont Bayle zich ontvankelijk voor Spinoza's ontwerp van een filosofische ethiek die als eerste in de moderne geschiedenis losstaat van de religie. Met zijn visie heeft Bayle de toon gezet en de argumenten aangereikt voor de ambivalente houding die filosofen gedurende lange tijd tegenover Spinoza hebben ingenomen.
Dit boek biedt, naast de eerste moderne vertaling van het lemma 'Spinoza, Benoît de' in het Nederlands, dat ook alle glossen weergeeft, een heldere inleiding tot het leven van Bayle en tot de historische en intellectuele achtergrond van zijn kritiek op Spinoza. In een afsluitend essay wordt de vraag gesteld naar de wijsgerige relevantie van deze kritiek en van Bayles filosofie in het algemeen.
Specificaties
Recensies
In: AI, 2007,
"Bij de herdenking van het sterfjaar van de filosoof Bayle (1647-1706) wordt deze filosoof geëerd met een becommentarieerde uitgave van een lemma uit zijn overzichtwerk 'Dictionaire historique et critique' (1697-1702). Dit hoofdstuk betreft Baruch/Benedictus de Spinoza (1632-1677), jood, niet joods of christelijk, die het zijn zelf God danwel Natuur noemt, waarin de zijnden modificaties zijn. Bayle, een hugenoot die Frankrijk verliet wegens de dwang van het duo katholicisme-monarchie, woonde en werkte te Rotterdam. Bayle's bekendste werk is bovengenoemde Dictionaire, een vorm die tijdens de vroege Verlichting populair werd om uiteenlopende denkbeelden en denkers in te bespreken. Het bezwaar dat Bayle tegen de denkbeelden van Spinoza heeft, betreft voornamelijk diens monisme: Spinoza erkent maar een zijn (God oftewel Natuur). Bayle ziet daar allerlei filosofische problemen uit voortvloeien. Door uitvoerig op Spinoza's idee?n in te gaan, geeft Bayle Spinoza wel breed de ruimte. De tekst van het lemma zelf wordt gepresenteerd in een prachtige, scherpzinnige vertaling. De inleiding verheldert het scepticisme en het seculiere denken van Bayle. De nabeschouwing geeft inzicht in de verhouding van Bayle tot Spinoza. Een uitzonderlijk zorgvuldig gecomponeerde hommage. Met literatuuropgave."
Drs. P.W.A. Stuurman
In: De Groene Amsterdammer, nr. 44 (6 april 2007)
"Uit de uitgebreide en bijzonder informatieve voor- en nawoorden bij deze vertaling van Bayle's lemma over Spinoza - inclusief de veel omvangrijkere aantekeningen en voetnoten - [...] rijst [Bayle] op als een bijzonder interessant denker. Hij was weliswaar een 'overgangsfiguur', iemand die deels nog in een oudere denktraditie stond maar die tegelijkertijd vernieuwend was, maar intellectuele aardverschuivingen zijn nooit te begrijpen zonder dergelijke denkers."
(Rob Hartmans)
In: Katholiek Nieuwsblad, nr. 7 (16 februari 2007)
"[...] deze goed ingeleide en geannoteerde werkjes [zijn] erg welkom. [...] Bayle [geeft] een fundamentele kritiek op de nieuwe filosofie van Spinoza, volgens Jonathan Israel de grondlegger van de radicale en atheïstische Verlichting. Het maakt dit geschriftje geknipt om de wortels van de Verlichting te doorgronden.
[...]
Wat een boeiende figuur, juist met het oog op onze eigen tijd."
(H.R.)
In: NBD Biblion, 16 februari 2007
"Het bezwaar dat Bayle tegen de denkbeelden van Spinoza heeft, betreft voornamelijk diens monisme: Spinoza erkent maar een zijn (God oftewel Natuur). Bayle ziet daar allerlei filosofische problemen uit voortvloeien. Door uitvoerig op Spinoza's ideeën in te gaan, geeft Bayle Spinoza wel breed de ruimte. De tekst van het lemma zelf wordt gepresenteerd in een prachtige, scherpzinnige vertaling. De inleiding verheldert het scepticisme en het seculiere denken van Bayle. De nabeschouwing geeft inzicht in de verhouding van Bayle tot Spinoza. Een uitzonderlijk zorgvuldig gecomponeerde hommage. Met literatuuropgave."
(Drs. P.W.A. Stuurman)
